ΥΠΟΘΕΣΗ
Στο The Draughtsman’s Contract (1982) ο Peter Greenaway τοποθετεί τους ήρωες του στην Αγγλία του 1694, έξι χρόνια μετά την Ένδοξη Επανάσταση και επί βασιλείας του William III και της γυναίκας του Mary II. Η πλοκή της ταινίας περιστρέφεται γύρω από την ιστορία ενός νεαρού αλαζόνα ζωγράφου-σχεδιαστή που παραπέμπει σε βυρωνικό ήρωα, του R. Neville (Anthony Higgins). Ο R. Neville προσκαλείται στην έπαυλη της Virginia Herbert (Janet Suzman) για να υπογράψει ένα συμβόλαιο μαζί της με σκοπό την ζωγραφική δώδεκα σχεδίων-αποτυπώσεων διαφορετικών απόψεων του κήπου της έπαυλης του αριστοκράτη πλούσιου γαιοκτήμονα και ανίκανου σεξουαλικά συζύγου της, Mr. Herbert (Dave Hill). Ο R. Neville όμως αρνείται αρχικά να αναλάβει το έργο υπονοώντας ότι θέλει σεξουαλικά ανταλλάγματα για αυτή την δουλειά, κι αυτή εντέλει υποκύπτει εισάγοντας στο συμβόλαιο τον όρο ότι με την ολοκλήρωση κάθε σχεδίου θα τον ικανοποιεί σεξουαλικά. Το έργο θα ολοκληρωθεί εντός δώδεκα ημερών, μία για κάθε σχέδιο, κατά τις οποίες ο Mr. Herbert θα απουσιάζει στο Southampton. Το γεγονός φαίνεται να αποτελεί μία διπλή πράξη συμφιλίωσης ανάμεσα στο ζεύγος, τόσο ως δώρο εκ μέρους της συζύγου για την ανανέωση του γάμου τους που περνάει κρίση, όσο και ως ανάδειξη της κοινωνικής θέσης του συζύγου μέσω της καλλιτεχνικής αποτύπωσης της έπαυλης του.
Καθ’ όλη την διάρκεια των εργασιών αυτών των δώδεκα ημερών ο R. Neville επιδίδεται σε μια αλαζονική προσπάθεια ελέγχου των αριστοκρατών κατοίκων της έπαυλης με αποτέλεσμα να προκαλέσει την αντιπάθεια όλων των παρευρισκομένων και δη του γαμπρού της Virginia Herbert, του Mr. Talmann (Hugh Fraser). Η Virginia Herbert αγανακτεί από την κατάσταση εκμετάλλευσης που με περίσσιο θράσος έχει επιβάλλει ο R. Neville τόσο σε αυτήν όσο και στους θαμώνες και του ζητάει εντέλει να τερματιστεί το συμβόλαιο πριν από την ολοκλήρωση των δώδεκα σχεδίων/ημερών. Ο R. Neville όμως αρνείται κατηγορηματικά επικαλώντας το συμβόλαιο. Οι σχέσεις ανάμεσα στους πρωταγωνιστές περιπλέκονται ακόμη περισσότερο όταν επεμβαίνει η κόρη της Virginia Herbert, η Sarah Talmann (Anne-Louise Lambert), εκβιάζοντας τον R. Neville να υπογράψει ένα δεύτερο συμβόλαιο αυτή την φορά με αυτήν, σύμφωνα με το οποίο θα την ικανοποιεί αυτός σεξουαλικά με την διεκπεραίωση κάθε σχεδίου, στο οποίο και συμφωνεί. Με την ολοκλήρωση και των δώδεκα σχεδίων όμως βρίσκεται το πτώμα του Mr. Herbert να επιπλέει στην τάφρο που περιβάλλει την έπαυλη. Απροσδόκητα ανακαλύπτεται ότι τα σχέδια του R. Neville εμπεριέχουν στοιχεία που αφορούν τον φόνο. Ο ζωγράφος-σχεδιαστής αποχωρεί, για να επιστρέψει οικειοθελώς λίγο αργότερα, προκειμένου να ζωγραφίσει ένα 13ο σχέδιο, στο σημείο ακριβώς που εντοπίστηκε το πτώμα. Καθώς ζωγραφίζει το σχέδιο και πριν προλάβει να το τελειώσει προσεγγίζεται από τον Mr. Talmann συνοδεία των κατοίκων της έπαυλης οι οποίοι φοράνε μάσκες και κατηγορείται για την διάπραξη του φόνου με τεκμήριο τα ίδια του τα σχέδια. Ο R. Neville αρνείται κατηγορηματικά τις κατηγορίες ενώ εκείνοι του ζητάνε να βγάλει το καπέλο του, το οποίο και βγάζει ειρωνεύοντας τους. Τότε τον χτυπάνε στο κεφάλι, του καίνε τα μάτια, τον χτυπάνε με ρόπαλα μέχρι θανάτου και τον πετάνε στην τέφρα, στο ίδιο ακριβώς σημείο που βρέθηκε και το πτώμα του Mr. Herbert, καθώς του λένε πως όλα αυτά αποτελούν τους όρους ενός νέου συμβολαίου.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Στο The Draughtsman’s Contract (1982) ο Peter Greenaway τοποθετεί τους ήρωες του στην Αγγλία του 1694, έξι χρόνια μετά την Ένδοξη Επανάσταση και επί βασιλείας του William III και της γυναίκας του Mary II. Η πλοκή της ταινίας περιστρέφεται γύρω από την ιστορία ενός νεαρού αλαζόνα ζωγράφου-σχεδιαστή που παραπέμπει σε βυρωνικό ήρωα, του R. Neville (Anthony Higgins). Ο R. Neville προσκαλείται στην έπαυλη της Virginia Herbert (Janet Suzman) για να υπογράψει ένα συμβόλαιο μαζί της με σκοπό την ζωγραφική δώδεκα σχεδίων-αποτυπώσεων διαφορετικών απόψεων του κήπου της έπαυλης του αριστοκράτη πλούσιου γαιοκτήμονα και ανίκανου σεξουαλικά συζύγου της, Mr. Herbert (Dave Hill). Ο R. Neville όμως αρνείται αρχικά να αναλάβει το έργο υπονοώντας ότι θέλει σεξουαλικά ανταλλάγματα για αυτή την δουλειά, κι αυτή εντέλει υποκύπτει εισάγοντας στο συμβόλαιο τον όρο ότι με την ολοκλήρωση κάθε σχεδίου θα τον ικανοποιεί σεξουαλικά. Το έργο θα ολοκληρωθεί εντός δώδεκα ημερών, μία για κάθε σχέδιο, κατά τις οποίες ο Mr. Herbert θα απουσιάζει στο Southampton. Το γεγονός φαίνεται να αποτελεί μία διπλή πράξη συμφιλίωσης ανάμεσα στο ζεύγος, τόσο ως δώρο εκ μέρους της συζύγου για την ανανέωση του γάμου τους που περνάει κρίση, όσο και ως ανάδειξη της κοινωνικής θέσης του συζύγου μέσω της καλλιτεχνικής αποτύπωσης της έπαυλης του.
Καθ’ όλη την διάρκεια των εργασιών αυτών των δώδεκα ημερών ο R. Neville επιδίδεται σε μια αλαζονική προσπάθεια ελέγχου των αριστοκρατών κατοίκων της έπαυλης με αποτέλεσμα να προκαλέσει την αντιπάθεια όλων των παρευρισκομένων και δη του γαμπρού της Virginia Herbert, του Mr. Talmann (Hugh Fraser). Η Virginia Herbert αγανακτεί από την κατάσταση εκμετάλλευσης που με περίσσιο θράσος έχει επιβάλλει ο R. Neville τόσο σε αυτήν όσο και στους θαμώνες και του ζητάει εντέλει να τερματιστεί το συμβόλαιο πριν από την ολοκλήρωση των δώδεκα σχεδίων/ημερών. Ο R. Neville όμως αρνείται κατηγορηματικά επικαλώντας το συμβόλαιο. Οι σχέσεις ανάμεσα στους πρωταγωνιστές περιπλέκονται ακόμη περισσότερο όταν επεμβαίνει η κόρη της Virginia Herbert, η Sarah Talmann (Anne-Louise Lambert), εκβιάζοντας τον R. Neville να υπογράψει ένα δεύτερο συμβόλαιο αυτή την φορά με αυτήν, σύμφωνα με το οποίο θα την ικανοποιεί αυτός σεξουαλικά με την διεκπεραίωση κάθε σχεδίου, στο οποίο και συμφωνεί. Με την ολοκλήρωση και των δώδεκα σχεδίων όμως βρίσκεται το πτώμα του Mr. Herbert να επιπλέει στην τάφρο που περιβάλλει την έπαυλη. Απροσδόκητα ανακαλύπτεται ότι τα σχέδια του R. Neville εμπεριέχουν στοιχεία που αφορούν τον φόνο. Ο ζωγράφος-σχεδιαστής αποχωρεί, για να επιστρέψει οικειοθελώς λίγο αργότερα, προκειμένου να ζωγραφίσει ένα 13ο σχέδιο, στο σημείο ακριβώς που εντοπίστηκε το πτώμα. Καθώς ζωγραφίζει το σχέδιο και πριν προλάβει να το τελειώσει προσεγγίζεται από τον Mr. Talmann συνοδεία των κατοίκων της έπαυλης οι οποίοι φοράνε μάσκες και κατηγορείται για την διάπραξη του φόνου με τεκμήριο τα ίδια του τα σχέδια. Ο R. Neville αρνείται κατηγορηματικά τις κατηγορίες ενώ εκείνοι του ζητάνε να βγάλει το καπέλο του, το οποίο και βγάζει ειρωνεύοντας τους. Τότε τον χτυπάνε στο κεφάλι, του καίνε τα μάτια, τον χτυπάνε με ρόπαλα μέχρι θανάτου και τον πετάνε στην τέφρα, στο ίδιο ακριβώς σημείο που βρέθηκε και το πτώμα του Mr. Herbert, καθώς του λένε πως όλα αυτά αποτελούν τους όρους ενός νέου συμβολαίου.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Τα genres που εντάσσεται η ταινία είναι Black Comedy, Crime, Drama, Mystery και History, ενώ το κεντρικό της θέμα είναι μία δολοπλοκία με δύο δολοφονίες. Η πρωτότυπη κόπια της ταινίας (un-cut form) είχε διάρκεια τριών περίπου ωρών αλλά ο Peter Greenaway αποφάσισε να την περικόψει δραστικά στα 103 λεπτά για να βλέπεται πιο ευχάριστα από το κοινό. Στην νέα αυτή έκδοση των 103 λεπτών έχουν κοπεί τόσα πολλά που το πραγματικό background story της και, ίσως, και το βαθύτερο καλλιτεχνικό αποτύπωμα της ταινίας, χάνονται. Αρκεί να πούμε ότι στην πρώτη έκδοση των τριών ωρών συναντώνται πολλοί σκόπιμοι αναχρονισμοί, όπως π.χ. οι πρωταγωνιστές να σηκώνουν ασύρματα τηλέφωνα, σε μια προσπάθεια σατυρικής εμβολής του σύγχρονου τρόπου ζωής στον κόσμο της αριστοκρατικής Αγγλίας του 1600. Όλα αυτά απαλείφονται πλήρως στην έκδοση των 103 λεπτών και η ταινία μετατρέπεται σε κλασικό period-drama, χωρίς όμως να χάνει εντελώς την σατυρική της χροιά, που διατηρείται κυρίως μέσω των αριστοτεχνικά δομημένων διαλόγων και των παράλογων εμβόλιμων συμβάντων.
Ο Peter Greenaway, όντας ο ίδιος ζωγράφος στα πρώτα βήματα της καριέρας του και πριν καταπιαστεί με την σκηνοθεσία, έχει ως πρωταγωνιστή έναν ζωγράφο-σχεδιαστή που ενσαρκώνει πλήρως τον βυρωνικό ήρωα. Η σύλληψη της ταινίας έγινε καθώς βρισκόταν σε διακοπές με την οικογένεια του και ζωγράφιζε τα τοπία που έβλεπε από το σπίτι του. Το κεντρικό motto που διαπνέει σκηνοθετικά την ταινία είναι, κατά δήλωση του ίδιου του Greenaway: “Draw what you see and not what you know”. Κι όντως, η ταινία προτάσσει σκηνοθετικά τόσο έντονα τις «εικόνες», τα «τοπία» και τα «σχέδια» τα οποία επενδύονται με πολύτροπους, πανέξυπνους, ειρωνικούς και με βρετανική κομψότητα διαλόγους που συσκοτίζουν και αποπροσανατολίζουν τόσο πολύ με αποτέλεσμα η περίπλοκη δολοπλοκία που εξελίσσεται καθ’ όλη την διάρκεια της ταινίας στο παρασκήνιο να διαφεύγει πλήρως τόσο από τον πρωταγωνιστή όσο κι από τους θεατές.
Η δολοπλοκία αυτή μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: η μητέρα (Mrs. Herbert) και η κόρη (Mrs. Talmann) έχουν σκοπό να δολοφονήσουν τον Mr. Herbert για να κρατήσουν την περιουσία του. Ο Mr. Herbert όμως είναι ανίκανος και για να εξασφαλίσουν την περιουσία του μετά τον θάνατο του χρειάζονται έναν διάδοχο. Συνεργάζονται με τον κηπουρό Mr. Clarke για να απομακρυνθεί ο Mr. Herbert από την έπαυλη και βρίσκουν τον αλαζόνα επιβήτορα R. Neville για να αφήσει έγκυο την Mrs. Herbert με την πρόφαση ενός συμβολαίου ανάγκης για να ξανασμίξει η οικογένεια. Καθ’ όλη την διάρκεια της ταινίας ο αλαζόνας R. Neville παρουσιάζεται - και υπό μία έννοια ασφαλώς είναι - ως ένα αρπακτικό που εκμεταλλεύεται όχι μόνον την μάνα και την κόρη, αλλά και όλους τους θαμώνες της έπαυλης. Από την άλλη, μάνα και κόρη παρουσιάζονται ως θύματα μίας περίπλοκης κατάστασης που έχουν εγκλωβιστεί και παλεύουν να απεγκλωβιστούν. Με την τελευταία σκηνή γίνεται σαφές ότι το πραγματικό αρπακτικό είναι η μάνα και η κόρη ενώ ο R. Neville, κόντρα στα φαινόμενα, είναι τελικά το μόνο πραγματικό θύμα της υπόθεσης.
Η ταινία έχει οριστεί ως μεταμοντέρνο αριστούργημα λόγω της περίπλοκης, και αποπροσανατολιστικής εξέλιξης της υπόθεσης αλλά και των εν πολλοίς παραπλανητικών διαλόγων που παρεμβάλλονται από ακατανόητα συμβάντα, όπως π.χ. ένας γυμνός που παίρνει την θέση των εξωτερικών αγαλμάτων της έπαυλης σε κάθε σκηνή. Αυτές οι παρεμβολές ωστόσο χρίζουν ερμηνείας που βρίσκεται σε συνάφεια με το σχέδιο που εξελίσσεται παρασκηνιακά ενώ τα παράλογα και γκροτέσκο στοιχεία της ταινίας προτάσσονται όχι επειδή δεν υφίσταται μία αντικειμενική αλήθεια ως υπόστρωμα, αλλά για να συσκοτιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο αυτή η αλήθεια. Αυτό γίνεται κατανοητό μόνον αν δει κάποιος την τρίωρη έκδοση της ταινίας με τα εισαγωγικά σχόλια του ίδιου του Peter Greenaway. Η ταινία, εντέλει, δεν είναι μεταμοντέρνη, αλλά Baroque, δηλαδή υφίσταται μία αρμονία, ένα σχέδιο δολοπλοκίας άρτια εκτελεσμένο παρασκηνιακά και μία αλήθεια ως υπόστρωμα, η οποία όμως συσκοτίζεται περιτέχνως μέσω της Baroque αισθητικής, μουσικής, ρυθμού και διαλόγων. Πρόκειται, επομένως, για μία αποτύπωση της ίδιας της ουσίας του Baroque με έναν άρτια καλλιτεχνικό τρόπο και ευφυείς σατυρικούς διαλόγους.
*By Philippos V Philios.